انواع سبک های رهبری: بهترین سبک رهبری کدام است؟

سبک‌ها در دنیای تجارت امروز اهمیت بسیاری دارند. امروزه سازمان‌ها به افرادی نیاز دارند که سبک های رهبری را بشناسند و بتوانند عملکرد منحصر به‌ فردی در سازمان از خود نشان دهند. در گذشته رهبران باید توانمندی‌های مختلفی کسب می‌کردند و اهمیتی نداشت چه سبکی را انتخاب می‌کنند. حتی انواع سبک رهبری هم به درستی تعریف نشده بود و رهبران معمولا از روش خودکامگی پیش می‌رفتند و همه را مطیع می‌خواستند.

روش گذشته، هرچه که بود، برای کسب و کارهای امروزی کاربردی ندارد. سازمان‌های امروزی نیروهای متخصصی دارند که به رفتار مدیران و راهبران سازمان اهمیت بسیاری می‌دهند. کار تیمی حرف اول را می‌زند و دیگر کارمندان فقط برای انجام کارها نیستند؛ آن‌ها عضو زنده‌ای از سازمانشان هستند که باید به روش درست هدایت شوند تا به شکوفایی فردی برسند و به دنبال آن باعث موفقیت تیم شوند. به همین دلیل است که سبک های رهبری در مدیریت تعریف می‌شود. شناخت این سبک‌ها به شما کمک می‌کند مسیر خود را انتخاب کنید و یک رهبر منحصر به فرد برای سازمان خود باشید.

معرفی انواع سبک رهبری

منابع آموزشی مختلف سبک‌های گوناگونی را برای رهبری ارائه داده‌اند. علاوه بر آن، سبک‌های مختلفی نیز وجود دارد که در هیچ کتابی ثبت نشده، اما برای یک سازمان خاص کاملا کاربردی است. پس نکته مهم این است که انواع سبک رهبری را بشناسید، ولی به یک متد خاص محدود نشوید. ممکن است در هر موقعیتی، ویژگی‌های یک سبک به کار آید.

بعد از شناخت انواع سبک رهبری، روشی که تصور می‌کنید برای سازمان شما کاربرد دارد را انتخاب کنید. سپس با کسب تجربه و آزمون و خطا آن را اصلاح کنید تا به سبک رهبری مناسب برای سازمان شما تبدیل شود. اکنون شما متد رهبری منحصر به خود را دارید!
در ادامه ۸ مورد از سبک های رهبری پرکاربرد در ایران را معرفی می‌کنیم.

رهبری کوچینگی

در این نوع از سبک های رهبری، رهبر سازمان نقش یک کوچ را ایفا می‌کند و نه تنها به اهداف سازمانی توجه دارد؛ بلکه به رشد فردی و اهداف اعضای سازمان نیز بها می‌دهد. چنین رهبرانی برای کارمندانشان آموزش‌های لازم را تهیه می‌کنند، هدایتگر آن‌ها در مسیر آموزشی و کاری هستند و به کارمندان کمک می‌کند به آنچه می‌خواهند، دست پیدا کنند.

انواع سبک رهبری کوچینگی برای تیم‌‌هایی مناسب است که هرکدام از اعضای آن‌ها تخصص خاصی دارند. رهبران به اعضای تیم کمک می‌کنند نقاط ضعفشان را شناسایی و تقویت کنند و روی نقاط قوتشان متمرکز شوند. این کاری است که یک کوچ انجام می‌دهد تا شما را به اهدافی که دارید برساند. در رابطه با کوچینگ کسب و کار اینجا بخوانید.

رهبری دموکراتیک

افرادی که از این مورد از سبک‌های رهبری استفاده می‌کنند، در سازمانشان یک دموکراسی کامل دارند که به نظر می‌رسد یکی از بهترین روش‌ها برای درکنار هم نگه داشتن یک جامعه (چه کوچک و چه بزرگ) است. در این روش، رهبر درباره همه چیز با کارمندان خود مشورت می‌کند. باتوجه به اهمیت موضوع، از افراد مختلف مشورت می‌گیرد؛ مثلا ممکن است هنگام تصمیم‌گیری درباره یک پروژه جدید، از نیروی تازه‌واردی که هنوز با روند سازمان آشنایی ندارد هم نظر بخواهد. رهبران دموکرات با تمام اعضای سازمان ارتباط خوبی برقرار می‌کنند.

تصمیم‌گیرنده نهایی در سازمان‌هایی که به شیوه دموکراسی رهبری می‌شوند، بر عهده شخص مدیر است. او گزینه‌های مختلف را مطرح می‌کند، باعث سازمان راجع به گزینه‌ها تبادل نظر دارد و به کمک آن‌ها بهترین گزینه را انتخاب می‌کند. اما در نهایت اوست که ختم جلسه و نتیجه را اعلام خواهد کرد!

رهبری دستوری

در سازمان‌هایی که به سبک آمرانه یا دستوری مدیریت می‌شوند، یک دیکتاتور به عنوان رهبر کار می‌کند. این مورد از سبک‌های رهبری معمولا باعث نارضایتی کارمندان می‌شود و متاسفانه در بسیاری از اداره‌های ایرانی و کسب و کارهای سنتی همچنان سبک‌های مدیریتی این‌چنینی کاربرد دارند.

رهبران دستوردهنده هیچ مشورتی با اعضای سازمان خود نمی‌کنند. آن‌ها در بهترین حالت در سازمان مشاورانی برای خود انتخاب می‌کنند و هنگام تصمیم‌گیری تنها از آن‌ها مشورت می‌گیرند. بعد از تصمیم نهایی هم کارمندان موظف به اجرای فرمان رهبر هستند؛ حتی اگر از این کار راضی نباشند.

رهبری استراتژیک

استراتژی سازمانی مفهوم گسترده‌ای دارد که در مقاله‌ای به صورت مفصل درباره آن صحبت کرده‌ایم. رهبران استراتژیک باتوجه به استراتژی‌ها سازمان را هدایت می‌کنند و در تلاشند از این طریق سازمان را به اهداف تعیین شده برای آن برسانند. استراتژی برای تمام قسمت‌های سازمان برنامه دارد و باعث می‌شود همه تیم‌ها مثل قسمت‌های مختلف یک ساعت دیواری، هماهنگ باهم عمل کنند. به همین دلیل سبک استراتژیک در ایران روشی موفقیت آمیز برای راهبری است.

رهبری بدون مداخله (laissez-faire)

نام این سبک رهبری از یک اصطلاح فرانسوی گرفته شده و به خوبی مفهوم آن را می‌رساند؛ معنی این عبارت یعنی اجازه دهید کارشان آن را انجام دهند!

در سازمان‌هایی که بدون مداخله رهبری می‌شوند، کارمندان بیشترین میزان آزادی عمل را دارند و همه چیز به خودشان بستگی دارد. شاید در نگاه اول به این فکر کنید که چنین سازمانی خیلی زود زمین می‌خورد و نمی‌تواند در بازار دوام آورد. اما در برخی موارد این سبک رهبری نتایج فوق‌العاده‌ای دارد!

به عنوان مثال برخی از رهبران سازمان درباره ساعات کاری به شیوه عدم مداخله کار می‌کنند. یعنی الزامی وجود ندارد که کارمندان هشت ساعت در طول روز در اداره حضور داشته باشند. تنها نکته مهم این است که کار آن روز را درست انجام دهند؛ خواه یک ساعت طول بکشد، خواه ده ساعت! این موضوع نشان می‌دهد رهبر سازمان به کارمندان خود اعتماد دارد و برای زمان آن‌ها ارزش قائل است.

رهبری تحول‌گرا

رهبری تحول‌گرا ارتباط بسیاری با مدیریت ریسک در سازمان دارد. در سازمان‌هایی که سبک های رهبری تحول‌گرا هدایت می‌شوند، مدیران به صورت مداوم به دنبال ایجاد تغییرات مثبت در سازمان هستند. اعضای سازمان‌های تحول‌گرا برای انواع نوآوری و خلاقیت تشویق می‌شوند، می‌توانند ریسک کنند و فرایندهای جدیدی بسازند و با آزمون و خطا آن‌ها را بهبود دهند.

رهبران تحول‌گرا مقصد را مشخص می‌کنند و انتخاب مسیر را به کارمندان می‌سپارند و از آن‌ها حمایت می‌کنند. این موضوع باعث رشد اعضای سازمان و دوری از روزمرگی و گیر کردن در حلقه تکرار فرایندها می‌شود. اما نکته مهم این است که ریسک بیش از حد و تحول‌گرایی دائم در سازمان ثبات را از بین می‌برد و احتمال شکست را افزایش می‌دهد. به همین دلیل لازم است در هر بازه زمانی، بخشی از فرایندهای سازمان بروزرسانی شوند؛ نه همه آن‌ها.

رهبری کاریزماتیک

احتمالا شما هم تاکنون حداقل یک نفر را دیده‌اید که سازمانش را به سبک کاریزماتیک رهبری می‌کند. این متد یکی از انواع سبک های رهبری در مدیریت است که می‌تواند سازمان شما را از بحرانی جدی نجات دهد. رهبران کاریزماتیک تأثیر بالقوه فوق‌العاده‌ای روی اعضای سازمانشان دارند. آن‌ها بدون وعده پاداش، زورگویی یا هر عامل محرکه یا اهرم فشار دیگری، کارمندان را متقاعد می‌کنند که با حداکثر توان در سازمان فعالیت داشته باشند. در رابطه با اینکه کاریزماتیک یعنی چه اینجا بیشتر بخوانید.

البته این روش همیشه پاسخگو نیست. برخی از افراد به کمک رهبری کاریزماتیک کارمندان را متقاعد می‌کنند که با حداکثر توان در سازمان ظاهر شوند؛ اما در نهایت هیچ پاداش اضافه‌ای به آن‌ها نمی‌دهند. این موضوع در دراز مدت باعث خستگی، بی‌انگیزگی و نارضایتی کارمندان می‌شود.

رهبری بروکراتیک

در این سبک رهبری، کارمندان آزادی عمل دارند اما در چارچوب قوانین سازمانی. بنابراین اگر کارمندی نوآوری داشته باشد یا ایده‌ای برای تغییر در رویه همیشگی سازمان ارائه دهد، با محدودیت مواجه می‌شود. این مورد از سبک های رهبری را نیز در ایران بسیار دیده‌ایم.

سازمان‌های بروکراتیک از شیوه کار سنتی خود خارج نمی‌شوند. این موضوع در بازار کار امروزی که همه چیز با سرعت بالایی در حال بروزرسانی است، مشکلات بسیاری برای سازمان ایجاد می‌کند. یک مثال بارز دوران شیوع کروناست. در این زمان کسب و کارهایی که به سبک های تحول‌گرا یا استراتژیک یا دموکراتیک مدیریت می‌شدند، به سراغ راه‌اندازی بیزینس اینترنتی رفتند و توانستند همچنان درآمد داشته باشند. اما سازمان‌های بروکراتیک، به شیوه کاری سنتی مقید ماندند و دچار ضررهای بزرگی شدند. در رابطه با کوچینگ کسب و کار در این مقاله بیشتر بخوانید.

سبک های رهبری لیکرت

رنیس لیکرت در دهه ۶۰ میلادی سبک های رهبری مختلفی را معرفی کرد تا به کمک آن‌ها ارتباط بین رهبران و اعضای تیمشان را تشریح کند. در ادامه سبک‌های مدیریتی لیکرت را نام برده‌ایم.

رهبری با قدرت قهری

این سبک به نوعی شبیه به سبک رهبری دستوری است که در آن تنها یک نفر تصمیم می‌گیرد و بقیه از او اطاعت می‌کنند. رهبرانی که از این سبک استفاده می‌کنند، با استفاده از اهرم‌هایی چون سیستم تنبیه یا ایجاد ترس از شکست و نتایج منفی کارکنان را وادار به اطاعت از دستورانشان می‌کنند. جالب است بدانید که این موضوع در تمام سلسله مراتب سازمانی دیده می‌شود. یعنی سرپرست‌های هر بخش نیز تلاش می‌کنند به شیوه قهری بخش تحت کنترلشان را مدیریت کنند.

رهبری با قدرت خیرخواهی

این سبک نیز به نوعی دیکتاتوری است؛ اما از نوع خوب آن! کارمندان در این مورد از سبک های رهبری لیکرت باید از دستورات رهبر پیروی کنند؛ اما به جای ترس از نتایج منفی، با پاداش بخاطر نتایج مثبت تشویق می‌شوند. در این سازمان‌ها کارمندان رضایت بیشتری دارند و می‌دانند که اگر وظایفشان را درست انجام دهند، رهبر سازمان از آن‌ها تقدیر می‌کند و به آن‌ها پاداش می‌دهد.

رهبر در این سازمان‌ها مانند یک پدر است و اعضا را متقاعد می‌کند که همه چیز را بهتر از همه می‌داند و بهترین تصمیم را برای آن‌ها می‌گیرد. این شیوه رهبری برای سازمان‌های سنتی مناسب است، اما در سازمان‌های پویایی که نیروهای آن به کار تیمی علاقه دارند، جواب نمی‌دهد.

رهبری مشورتی

در این سبک کمی قدرت دیکتاتوری مدیر کاهش پیدا می‌کند و کارمندان می‌توانند با او ارتباط داشته باشند. رهبر چنین سازمان‌هایی برای تصمیم‌گیری از کارمندان مربوطه کمک می‌گیرد و می‌تواند اطلاعات به دست آورد. اما در این مورد از سبک های رهبری لیکرت همچنان دیدگاه از بالا به پایین وجود دارد. به همین دلیل ممکن است کارمندان همه اطلاعات را به مدیر ندهند و همچنان حس ترس داشته باشند.

تصمیم‌گیرنده نهایی در سازمان‌های مشورتی، رهبر سازمان است. او برنامه‌ها و اهداف و رویکردها را تعیین می‌کند؛ اما نظر دیگران را هم می‌پرسد. در اکثر موارد اعضای سازمان با رهبر موافقند و گاهی پیشنهاد می‌دهند تغییرات کوچکی در روند کار ایجاد شود. اما هیچوقت تصمیم نهایی رهبر زیر سوال نمی‌رود.

رهبری مشارکتی

این مورد از سبک های رهبری لیکرت ترکیبی است از سبک بدون مداخله و دموکراتیک. یعنی مدیر تصمیم‌گیرنده نهایی نیست و به همراه کارمندان خود تصمیم می‌گیرد؛ اما سازمان را هم رها نمی‌کند و برای هدایت کارکنان حضور دارد.

در چنین سازمان‌هایی دیدگاه از بالا به پایین وجود ندارد؛ بنابراین کارمندان می‌توانند بدون ابا مشکلات خود را مطرح کنند و هرچیزی را با مدیر در میان بگذارند. صمیمیت میان اعضای سازمان بیشتر است و رضایت شغلی کارمندان معمولا در بالاترین سطح قرار دارد.

سبک رهبری هرسی و بلانچارد

هرسی و بلانچارد تفسیر جالبی درباره سبک های رهبری دارند که آن را به عنوان «رهبری موقعیتی» معرفی می‌کنند. این دو متخصص می‌گویند رهبر برای انتخاب سبک خود باید به موقعیت و عوامل موجود در آن توجه داشته باشد تا بتوانند کارمندان را به درستی هدایت کنند. رهبران برای این کار باید به جای تمرکز روی یک سبک خاص از رهبری، می‌توانند از مدل موقعیتی هرسی و بلانچارد استفاده کنند.

سبک رهبری هرسی و بلانچارد بیشتر روی اعضای سازمان متمرکز است. در واقع آن‌ها معتقدند رهبران موفق با هر کارمند با توجه به شخصیت و شیوه رفتاری او برخورد می‌کنند. به عنوان مثال در برابر یک کارمند خلاق، تحول‌گرا هستند یا بدون مداخله کار می‌کنند؛ اما در برابر فردی که باید همه چیز را بداند تا انجام دهد، به سبک دستوری کار می‌کنند.

سبک رهبری برای هر شخص ممکن است به مرور زمان تغییر کند. مثلا نیروهای تازه‌کار در ابتدا باید همه دستورات را از رهبر بگیرند تا با رویکردها آشنا شوند. اما بعد از آن ممکن است سایر سبک‌های رهبری سازگاری بیشتری به آن‌ها داشته باشد. در این قسمت شما را با سبک های رهبری هرسی و بلانچارد آشنا کردیم. در ادامه مقاله هم همراه ما باشید.

چرخه مدیریت هرسی و بلانچارد

هرسی و بلانچارد سبک مدیریت موقعیتی خود را در دو مرحله تعریف می‌کنند. آن‌ها می‌گویند رهبران باید اعضای سازمان را برای پذیرش وظایف و رشد روانشناختی آماده کنند. پذیرش وظایف شامل اقدامات روتین سازمان برای شرح وظایف کارکنان است. اما برای رشد روانشناختی، رهبران باید ویژگی‌های شخصیتی کارمندان خود را بشناسند.

در سبک مدیریت هرسی و بلانچارد اعضای سازمان در چهار گروه قرار می‌گیرند؛

• افرادی که صلاحیت کم و تعهد کمی دارند
• افرادی که توانمندی‌ کم‌تر و تعهد بالاتری دارند
• افرادی که مستعد هستند اما تعهد کمی دارند
• افرادی که هم توانمند هستند و هم متعهدند

شیوه برخورد با هرکدام از دسته‌های بالا باید متفاوت باشد.

بهترین سبک رهبری چیست؟

بهترین سبک رهبری امری کاملا نسبی است؛ در یک حجره فرش فروشی سبک دستوری یا بروکراتیک بهترین رویکرد است. اما در یک استارتاپ دانش بنیان رهبری دموکراتیک یا تحول‌گرا کاربرد بیشتری دارد.

برای انتخاب بهترین سبک رهبری باید به فاکتورهای مختلفی توجه داشته باشید که در ادامه برخی از مهم‌ترین آن‌ها را نام برده‌ایم.

• سازگاری سبک با شخصیت رهبر
• فرهنگ سازمانی
• میزان تخصص اعضای سازمان
• اندازه سازمان
• فرهنگ اجتماعی کارمندان

بهترین سبک رهبری سبک شماست! سبکی که با یادگیری و کسب تجربه در زمینه رهبری سازمان به دست می‌آورید و آن را در سازمان خود پیاده می‌کنید. شاید سبک شما در هیچکدام از دسته‌هایی که در این مقاله معرفی کردیم، نباشد!

کلام آخر؛ سبک های رهبری تئوری اما کاربردی

در این مقاله انواع سبک های رهبری به صورت تئوری آشنا شدید؛ اما شما بهتر از من می‌دانید که مدیریت علم کاربردی است و هیچوقت روی کاغذ جواب نمی‌دهد! ما دانش رهبری و مدیریت را به دست می‌آوریم تا بتوانیم به سوالات چگونگی پاسخ دهیم. اکنون شما با شناخت انواع سبک رهبری، می‌توانید در موقعیت‌های مختلف تحلیل انجام دهید و بهترین سبک را انتخاب کنید. تمام سبک‌ها می‌توانند در موقعیت‌های خاص کاربرد داشته باشند. چیزی که اهمیت دارد قدرت تشخیص شما در انتخاب سبک مناسب برای موقعیت ایجاد شده است.