تفاوت مدیریت و رهبری با مثال کاربردی

تفاوت مدیریت و رهبری چیست؟ این موضوع امروزه بسیار بحث برانگیز شده است. افراد بسیاری سعی دارند که مدیریت را منسوخ شده اعلام کنند و رهبری را جایگزین مدیریت کنند. چرا که امروزه، اینکه رهبران را افرادی کاملا متمایز از مدیران بدانیم، دیگر تبدیل به یک باور رایج (و حتی یک مد) شده است.

اگر چرخی در اینترنت بزنید متوجه خواهید شد که چقدر مقاله در مورد تفاوت مدیریت و رهبری نوشته شده است. در این تفکر رهبر کسی است که کار درست را انجام می دهد و از پس تغییرات بزرگ برمی آید و مدیر کسی است که کارها را درست انجام می دهد و از پس پیچیدگی ها بر می آید. اما اگر این تفکر درست باشد، با خود بیندیشید که کدامیک از افرادی که در سمت های مدیریت ارشد سازمانها می شناسید مشغول انجام کار درست هستند (همانند یک رهبر) و یا اینکه صرفا در حال درست انجام دادن کار خود هستند (همانند یک مدیر)؟ در این مقاله تفاوت رهبری و مدیریت را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

نقش مدیریت و رهبری در سازمان

اغلب سعی دارند نقش رهبری را به جای مدیریت قالب کنند. آن‌ها می‌گویند مدیریت دیگر تفکری قدیمی شده و همه باید رهبر باشید. بروید رهبری و انواع سبک رهبری یاد بگیرید!

راستش را بخواهید، من ضرورت این نوع دسته بندی ها را در نقش مدیریت و رهبری در سازمان ها درک نمی‌کنم. اینکه این دسته بندی ها چه منفعتی می‌توانند برای بهبود عملکرد سازمان ها داشته باشند را درک نمی‌کنم. البته شاید بتوانیم در فرایند مفهوم سازی، دو مفهوم مدیریت کردن و رهبری کردن را از یکدیگر جدا کنیم اما آیا در دنیای واقعیت نیز می‌توانیم چنین کاری انجام دهیم؟ و یا اصلا چنین اجازه ای داریم؟! اگر بدرستی با تعریف مدیریت و رهبری آشنا باشید می‌توانید پاسخ بهتری به این سوالات بدهید.

تفاوت رهبر و مدیر چیست؟

بیایید تفاوت مدیر با رهبر را با این مثال روشن کنیم. اگر گروهی از افراد یک سازمان را در جنگلی تجسم کنید که مشغول باز کردن راه خود از وسط جنگل هستند و پیش می‌روند، مدیر نیز همراه آنها در حال حرکت است. مدیر تبرهای آنها را تیز می‌کند، خط مشی ها و دستورالعملها را می‌نویسند و برنامه های مختلف تقویت افراد را انجام می دهد. تکنولوژی های مختلف را بکار می‌گیرد و برنامه های مختلفی برای افراد اجرا می‌کند تا آن‌ها به بهترین نحو و ساده‌ترین روش مسیر را در وسط جنگل باز کنند.

اما رهبر کسی است که در این جنگل از بلندترین درخت بالا می‌رود، وضعیت و شرایط را بررسی می‌کند و سمت حرکت و جهت را نشان می‌دهد و می‌گوید راه را درست آمده ایم یا غلط و از کدام جهت باید برویم تا به هدف برسیم.

شاید این مثال تفاوت مدیر با رهبر را در سازمان برای شما مشخص کند و این منظور را برساند که رهبران بدون مدیران مانند شاعران تنهایند. با این مثال می‌توانیم به راحتی دریابیم که تعیین هدف با رهبر است و نحوه ی رسیدن به هدف با مدیر.

اما حتما از خود بپرسید که چگونه ممکن است بخواهید توسط فردی که از هیچ ویژگی رهبری برخوردار نیست، صرفا مدیریت شوید؟ حتما به خود پاسخ خواهید داد مدیریت شدن توسط چنین فردی، بسیار بی روح و دلسردکننده است.

این بار از خود بپرسید چرا باید بخواهید توسط فردی که هیچ چیزی را مدیریت نمی‌کند صرفا رهبری شوید؟ حتما به خود پاسخ خواهید داد رهبری شدن توسط چنین فردی، بسیار وحشتناک خواهد بود. چرا که او چگونه قرار است از آنچه درون سازمان در حال رخ دادن است مطلع شود؟ امیدواریم توانسته باشیم به خوبی شما را با تفاوت رهبر و مدیر آشنا کنیم.

شباهت مدیریت و رهبری

 واقعیت این است که نقش رهبر و مدیر در سازمانها اصلا از هم جدا نیستند و شباهت مدیریت و رهبری زیاد است. شما نمی توانید بگویید مدیر، مدیر باشد و رهبر، رهبر. هر دوی اینها مکمل یکدیگر هستند و بدون مهارتهای یکدیگر در نقش خود موفق نخواهند شد. شاید در سازمانهای بزرگ مدیر ارشد به سمت مهارتهای رهبری تمایل بیشتری داشته باشد و مدیران میانی به سمت مهارتهای مدیریتی. اما واقعا نمی‌توان رهبر و مدیر را جدا از هم و متفاوت دانست و آن‌ها را با یک خط کشی از هم جدا کرد. مدیریت و رهبری شباهت های زیادی با هم دارند.

پس رهبری چیست؟ رهبری یکی از وظایف مدیریت است و اصولا این غلط است که این دو را از هم جدا بدانیم. من در مقاله وظایف مدیریت، وظایف مدیریت را به طور کامل توضیح داده ام. همانطور که در این مقاله نوشته ام رهبری یکی از وظایف مدیریت است و در واقع رهبری در مدیریت در سطوح بالاتر پر رنگ‌تر می‌شود. برخی ها به اشتباه فکر می‌کنند رهبری چیزی متفاوت از مدیریت است.

 جالب است بدانید بسیاری از رهبران سازمان های بزرگ گاهی اقدام به چک کردن عملکرد های جزیی کارکنانشان کرده اند. آیا می‌توانید بگویید آن‌ها در حال انجام چه نقشی بوده اند؟ آیا با توجه به تفاوت مدیریت و رهبری، آنها در حال ایفای نقش یک مدیر جزئی بوده اند؟ یا اینکه در تلاش بوده اند تا نقش رهبری خود را از طریق همین کار جزئی و به ظاهر بی اهمیت به اثبات برسانند؟

لذا اینکه بگوییم رهبری جدای از مدیریت است یک باور غلط است. یک مدیر هم می‌تواند رئیس گونه عمل کند و هم می‌تواند رهبرگونه. بنابراین شباهت مدیریت و رهبری زیاد است.

من در مطلب دیگری تفاوت مدیر با رئیس را به طور کامل توضیح داده ام. رهبر گونه مدیریت کردن مدیر، یعنی مدیر برای موفقیت در یکی از وظایف اصلی خود که هدایت کردن است از قابلیتهای رهبری استفاده کند تا نتایج عالی بگیرد. او باید بتواند مانند یک رهبر با نفوذ در دل کارمندان و ایجاد مقبولیت و محبوبیت بین کارمندان، وظیفه هدایت کارمندان را به انجام برساند. یک مدیر اگر بخواهد ریاست کند نتایج خوبی نمی‌تواند بگیرد.

آیا مدیریت و رهبری در سازمان مهم است؟

مدیریت و رهبری در سازمان دو مفهوم مشابه و وابسته به هم هستند که امروزه اهمیت ویژه ای پیدا کرده اند. از نظر من آن چیزی که امروزه باید بسیار نگران آن بود، تفکر ” رهبری از بالاست “. تفکری  که در آن افراد ارشد سازمان خود را از همه جزئیات جدا کرده و جز به تصویر بزرگ، به چیز دیگری نمی‌اندیشند و فکر می‌کنند می‌توانند از طریق کنترل از راه دور به مدیریت دیگران بپردازند.

یادتان باشد شغل شما در هر جایگاهی که باشید، دربرگیرنده موضوعات بزرگ و موضوعات کوچک است. قطعا برخی از وظایف و موضوعات را می توان به دیگران تفویض کرد و خودتان فرآیندهای مدیریت پروژه را در دست بگیرید اما واقعا یک رهبر نمی‌تواند شغل خود را به دو قسمت رهبری و مدیریت، تقسیم کند و قسمت مدیریت شغل خود را به دیگران تفویض کند. بنابراین مدیریت و رهبری در سازمان مهم است. پس به جای تمرکز بر روی تفاوت مدیریت و رهبری، همواره باید به این نکته توجه داشته باشیم که یک مدیر در واقع یک رهبر نیز هست و نقش رهبری، در واقع همان مدیریت خوب انجام شده است. برای آشنایی با رده های مدیریتی اینجا کلیک کنید.

جایگاه مدیریت و رهبری در نشریات

در چند سال اخیر، به خاطر عدم درک صحیح تفاوت مدیریت و رهبری و درک تفاوت نقش رهبر و مدیر، به طور مکرر به ما گفته شده است که در دنیای امروز افراد، بیش از حد نیاز تحت مدیریت مدیران قرار دارند و به اندازه کافی از رهبری رهبران بهره مند نشده‌اند.

اما من معتقدم که در این چند سال اخیر افراد، بیش از حد نیاز تحت رهبری رهبران قرار گرفته و به اندازه کافی از مدیریت مدیران بهره مند نشده اند. متأسفانه باید گفت که چه در جوامع دانشگاهی و چه در روزنامه ها و نشریات، بیشتر در مورد شکوه یک رهبر می‌نویسند و نسبت به درک واقعیت های موجود در شغل یک مدیر بی تفاوت شده اند.

آسیب های تمرکز بر روی تفاوت رهبری و مدیریت

تمرکز بر روی تفاوت های مدیریت و رهبری آسیب‌های زیادی دارد. امروزه برتر دانستن رهبران نسبت به مدیران باعث شده است تا ماهیت رهبری، از یک موضوع اجتماعی به یک موضوع فردی تبدیل شود.

چرا که هر چه شما نقش رهبر را بالاتر ببرید، ناخواسته نقش دیگران را تا حد افرادی پیرو و مطیع پایین تر برده اید و به همین ترتیب، حس “تعلق به یک جامعه” را در سازمانها تحقیر کرده اید. جالب اینجاست که کسانی که بر روی تفاوت رهبری و مدیریت در سازمان تمرکز می‌کنند، مکررا بر این نکته تأکید می کنند که یکی از وظایف مهم مدیر، توانمندسازی گروه تحت رهبری خود است!

پس به جای اینکه صرفا تلاش کنیم تا نقش رهبران را مهم تر و برتر از دیگران نشان دهیم، شاید بهتر باشد که به اهمیت جوامع انسانی در سازمانها بپردازیم. جوامعی که در آن‌ها رهبران و مدیران دوشادوش یکدیگر، تشکیل دهنده شالوده آن‌ها هستند.

من در این سایت بر اهمیت شغل مدیریت درست به اندازه اهمیت نقش رهبری تمرکز داشته ام و پیوسته برخی از مهمترین مهارت های رهبری را نیز بخشی از مهارت های مدیریتی دانسته ام. به نظر من مدیریت و رهبری دو نقش جدا از هم نیستند و هر دو تشکیل دهنده ی شالوده جوامع انسانی درون سازمانها هستند.

کلام آخر

همانطور که در بالا گفتیم این مهم نیست که رهبری چیست؟ یا رهبر کیست؟ مهم این است که بدانیم رهبری یکی از وظایف مدیریت است. یک مدیر بدون وظیفه رهبری خود نمی‌تواند کارمندان خود را به درستی هدایت کند. در نتیجه تبدیل به یک رییس می‌شود که باید با زور و اجبار کارمندان را مجبور به انجام دادن کارها کند.

همچنین این نکته را هم بیان داشتیم که در سطوح پایین تر رهبری مهمتر از دیگر وظایف مدیریت قرار دارد. اما در سطوح بالاتر مدیریت، رهبری بسیار شاخص تر شده و وظایف دیگر مدیریت کم رنگ تر می‌شوند. بر همین اساس است که برخی ها به اشتباه مدیریت و رهبری را متفاوت می‌دانند. پس شما در جایگاه مدیر باید کل وظایف مدیریت را یاد بگیرید و رهبری هم یکی از این وظایف است.