تعلق سازمانی چیست؟ شاخص های اندازه گیری تعلق سازمانی

احساس تعلق یکی از نیازهای ذاتی انسان‌هاست؛ تعلق به خانواده، تعلق به وطن و تعلق سازمانی چند مثال برای این احساس هستند. روانشناسان بر این باورند که این احساس به اندازه نیاز به عشق ورزیدن و دریافت کردن عشق اهمیت دارد. البته تعلق زیاد از حد نسبت به خانواده، محیط کار و… آزادی انسان را از بین می‌برد و برای او محدودیت ایجاد می‌کند. مثلا زمانی که فردی بیش از حد به سازمان دلبسته است، اگر به هر دلیلی دیگر شرایط کار کردن در آن سازمان را نداشته باشد، آسیب‌های روانی می‌بیند. احساس تعلق در حد اعتدال به زندگی انسان‌ها معنا می‌دهد و سطح رضایت را بالا می‌برد، اما اگر کم‌تر یا بیشتر از حد معمول باشد، آسیب‌زننده خواهد بود.
این مقاله برای توضیح احساس تعلق در محیط کار نوشته شده است. در این مقاله ابتدا توضیح می دهیم تعلق سازمانی چیست و چه تفاوتی با تعهد دارد، بعد از آن روش‌هایی برای افزایش احساس تعلق به سازمان ارائه خواهیم داد.

تعلق سازمانی چیست؟

یک کسب و کار کوچک را تصور کنید که در آن بنیانگذار و یک نفر کارمند کار می‌کنند و در ماه‌های ابتدایی فعالیت قرار دارد. بنیانگذار روز و شب وقت می‌گذارد، هرکاری برای رشد پروژه انجام می‌دهد و بی‌دریغ برای کسب و کارش تلاش می‌کند. گاهی اوقات هم هزینه‌ها زیاد می‌شود و در پایان سودی برای خودش نمی‌ماند. در مقابل او کارمند قرار دارد؛ صبح در دفتر کار حاضر می‌شود،‌ تا زمان ناهار کار می‌کند و به محض پایان ساعت کاری به خانه برمی‌گردد. در هشت ساعت زمانی که می‌گذارد، وظایفش را انجام می‌‌دهد. این کارمند به اندازه دستمزدی که می‌گیرد، کار می‌‌کند. موضوع این نیست که کارمند نمی‌تواند بیشتر از این کار کند، مسئله این است که او نمی‌خواهد کار بیشتری انجام بدهد.

تفاوت کارمند و بنیانگذار کسب و کار در این مثال بسیار ساده است؛ بنیانگذار کسب و کار را معتلق به خودش می‌داند و به همین دلیل برای رشدش تلاش می‌کند، اما کارمند نسبت به کسب و کار احساس تعلق ندارد و نتیجه‌ای که به دست می‌آید برایش مهم نیست. او تا زمانی که حقوق می‌گیرد، وظایفش را انجام می‌دهد.
تعلق سازمانی یعنی کارمندان خود را متعلق به سازمان و سازمان را متعلق به خودشان بدانند. افرادی که چنین احساسی دارند برای رشد سازمان تلاش می‌کنند و رسیدن به اهداف سازمانی جزو ارزش‌هایشان تلقی می‌شود؛ در نتیجه از پیشرفتی که حاصل می‌شود احساس رضایت دارد. تعلق سازمانی زمانی ایجاد می‌شود که کارمند توسط مدیر و همکارانش مورد توجه قرار بگیرد، با آن‌ها ارتباط موثر برقرار کند، تشویق شود و به عنوان یک عضو موثر در سازمان شناخته شود.

تعلق سازمانی به انگلیسی

تعلق سازمانی به انگلیسی با اصطلاحات مختلفی شناخته می‌شود. بهترین عبارت تعلق سازمان به انگلیسی Sense of belonging at workplace است، اما در منابع مختلف با عبارت‌های دیگری چون Organizational engagement نیز شناخته می‌شود. احساس تعلق با تعامل سازمانی و حتی تعهد ارتباط نزدیکی دارد،‌ اما با هیچکدام متفاوت نیست. هر کدام از این اصطلاحات به مفهوم منحصر‌ به فردی اشاره دارند. در قسمت‌های بعدی بیشتر درباره تفاوت‌های میان این مفاهیم صحبت می‌‌کنیم.

تفاوت تعهد و تعلق سازمانی چیست؟

تفاوت تعهد و تعلق سازمانی موضوعی است که کم‌تر کسی به آن می‌پردازد. این دو مفهوم با یکدیگر در ارتباط هستند؛ کارمندی که به سازمان احساس تعلق دارد، نسبت به وظایفش متعهد است و تلاش می‌کند آن‌ها را به بهترین شکل انجام دهد.

تفاوت تعهد و تعلق سازمانی به موارد مختلفی برمی‌گردد. تعلق بیشتر به احساسات و دلبستگی کارمندان بستگی دارد. کارمندان زمانی که سازمانی را دوست دارند و از فعالیت در آن لذت می‌برند نسبت به آن احساس تعلق پیدا می‌کنند. در مقابل تعهد ویژگی است که در ضمیر افراد قرار دارد؛ اگر شما فرد متعهدی باشید، کاری که قبول کرده‌اید را انجام می‌دهید، حتی اگر آن را دوست نداشته باشید یا احساس تعلقی نسبت به سازمانی که برایش کار می‌کنید، نداشته باشید. شما تنها به این دلیل وظایفتان را کامل انجام می‌دهید که فرد متعهدی هستید.

مزیت‌های تعلق سازمانی

همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، احساس تعلق باید در تعادل باشد تا برای سازمان و کارمندان منفعت داشته باشد؛ افراط و تفریط در این احساس نتیجه معکوس دارد و به کارمندان و سازمان آسیب می‌رساند. در ادامه به مزیت‌‌های این احساس برای کارمندان اشاره می‌کنیم.

• فعالیت در سازمان برای آن‌ها با معنا همراه است و فقط برای حقوق آخر ماه کار نمی‌کنند.
• وظایفشان را دلسوزانه انجام می‌دهند و در بسیاری از موارد چیزی بیشتر از آنچه وظیفه‌شان است را به سازمان ارائه می‌دهند.
• سطح رضایت شغلی آن‌ها بالاتر از افرادی است که تعلق سازمانی ندارند.
• بازدهی بالاتری دارند.
• میزان وفاداری آن‌ها به سازمان افزایش پیدا می‌کند و احتمال استعفا دادن کم‌تر می‌شود.

تمام این مزایا به نفع سازمان هم هستند، زمانی که سازمان کارمندان حرفه‌ای با سطح رضایت شغلی بالا داشته باشد که برای رشد آن تلاش می‌کنند، سریع‌تر به اهدافش می‌رسد.

شاخص های اندازه گیری تعلق سازمانی چیست؟

شاخص های اندازه گیری تعلق سازمانی موارد مختلفی هستند. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که احساس تعلق در سازمان یک مفهوم کیفی است و نمی‌توان آن را مثل یک فاکتور کمی با عدد و رقم محاسبه کرد. بنابراین شاخص های اندازه گیری تعلق سازمانی هم کیفی هستند و می‌توان ‌آن‌‌ها را به صورت نسبی اندازه گرفت.

کارشناسان حوزه کسب و کار میزان احساس تعلق به سازمان را با شاخص‌هایی به نام MAGIC می‌سنجند. در ادامه هرکدام از این شاخص‌ها را بررسی می‌کنیم و سوالاتی که برای سنجش این معیارها مناسب هستند را بررسی می‌‌کنیم.

• معنا (Meaning): آیا کارمندان برای فعالیت در سازمان شما چرایی دارند؟ آیا چیزی به جز دستمزد به آن‌ها انگیزه می‌دهد؟
• استقلال و خودمختاری (Autonomy): کارمندان سازمان شما تا چه اندازه در تصمیم‌گیری‌ها و انجام وظایفشان آزادی عمل دارند؟
• رشد و پیشرفت (Growth): آیا سازمان شما برنامه‌هایی برای رشد و یادگیری کارمندان دارد؟ کارمندان نسبت به روزهای اول فعالیت در سازمان شما چقدر پیشرفت کرده‌اند؟ آیا این پیشرفت در سایر ابعاد زندگی‌شان هم اثر داشته است؟
• تأثیرگذاری (Imapct): آیا کارمندان در سازمان شما احساس ارزشمندی دارند؟ آیا از کارهایی که برای سازمان انجام می‌دهند قدردانی می‌کنید؟ آیا کارمندان نتیجه زحماتشان را می‌بینند؟
• ارتباطات (Connection): ارتباطات کارمندان با شما و سایر افراد در سازمان چگونه است؟ آیا زمانی برای ارتباط و تعامل با آن‌ها در خارج از محیط کار صرف می‌کنید؟

۸ راه افزایش تعلق سازمانی

در سازمان کارمندان از مدیر پیروی می‌کنند و از او الگو می‌گیرند؛ بنابراین مدیران اولین افرادی هستند که باید احساس تعلق را در سازمان ایجاد کنند. اولین اصل افزایش تعلق خاطر به سازمان این است که مدیر سازمان خودش این احساس را داشته باشد.

زمانی که شما کارمندان را به عنوان خانواده کاری خود می‌شناسید، به آن‌ها اهمیت می‌دهید و برای کارمندان و سازمان، فارغ از سودی که برایتان دارند، ارزش قائل می‌شوید، گام اول تعلق سازمانی را برداشته‌اید. در ادامه ۸ روش برای افزایش تعلق خاطر به سازمان را توضیح می‌دهیم.

1. به رشد کارمندها اهمیت بدهید

انسان‌ها هیچوقت روی یک مسیر صاف حرکت نمی‌کنند، آن‌ها یا در حال پیشرفت هستند و در مسیر صعودی گام برمی‌دارند یا پسرفت می‌کنند. اینکه کارمندان هر روز فقط یک کار را انجام بدهند و هیچ پیشرفتی نداشته باشند، به ضرر خودشان و سازمان تمام می‌شود. برای کارمندان برنامه‌های آموزشی بچینید، به رشد آن‌ها اهمیت بدهید و مطمئن شوید با فعالیت در سازمان شما در هر سال چیزی به آن‌ها اضافه می‌شود.

2. از اتاق کارتان بیرون بیایید

در سازمان‌هایی که مدیر پشت میز در اتاق خود نشسته و درب را بسته، احساس تعلق سازمانی به حداقل ممکن می‌رسد. با کارمندان سازمان صحبت کنید، به آن‌ها توجه کنید، آن‌ها را بشنوید و برای حل مشکلاتشان تلاش کنید. زمانی که از شرایط موجود در سازمان مطلع باشید، راحت‌تر می‌توانید برای ارتقای آن کاری انجام دهید. با ایجاد شرایط بهتر در محیط کار و درک کارمندان، تعلق سازمانی را در میان کارمندانتان افزایش خواهید داد.

3. با کارمندان ارتباط صمیمانه برقرار کنید

نوع ارتباطی که بین شما و کارمندان و کارمندان با یکدیگر وجود دارد، در افزایش تعلق سازمانی نقش مهمی دارد. منظور از ارتباط صمیمانه این نیست که همه حد و مرزها را زیر پا بگذارید. برخی از مدیران برای ایجاد محیط صمیمانه همانطور که با دوستان صمیمی و اعضای خانواده‌شان رفتار می‌کنند، با کارمندان هم در ارتباط هستند. این موضوع به سازمان آسیب می‌رساند، روابط کاری یعنی در عین حد و مرزهایی که وجود دارد، با کارمندان دوست باشید.

4. شفافیت سازمانی را فراموش نکنید

شفافیت سازمانی یعنی اطلاعاتی که به کارمندان مربوط است را به صورت کاملا شفاف در اختیار آن‌ها قرار دهید. اینکه کارمندان در جریان اهداف سازمان و برنامه‌‌های آن باشند، احساس تعلق به همراه دارد و برای دستیابی به اهداف تلاش می‌‌کنند.

5. برای کارمندان یک رهبر باشید، نه یک دیکتاتور

دوره موفقیت سازمان‌هایی که مدیر دیکتاتور دارند، مدت‌هاست به پایان رسیده. در حال حاضر رضایت شغلی کارمندان در موفقیت سازمان‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند و رفتار مدیر هم یک فاکتور اساسی در میزان رضایت کارمندان از محیط کار است.
زمانی که در سازمان مثل یک رهبر رفتار می‌کنید، به اعضای سازمانتان کمک می‌کنید، در شرایط سخت با آن‌ها همراه هستید و فقط نظارت نمی‌‌کنید، کارمندان را درک می‌کنید، تیم را به سمت درست هدایت می‌کنید و محیطی برای پیشرفت و رضایتمندی فراهم می‌کنید. در رابطه با انواع سبک های رهبری در مقاله دیگری مفصل توضیح دادهاااا‌ایم که توصیه می کنیم حتما مطالعه نمایید.

6. به ارزش‌های فراتر از مادیات توجه داشته باشید

درآمد و سودآوری برای سازمان اهمیت بسیاری دارد، اما تنها موضوع مهم در کسب و کار نیست. به یاد داشته باشید که در سازمان شما چند انسان با ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌ها و خلق و خوی متفاوت کار می‌‌کنند. شما به عنوان مدیر باید برای همه این انسان‌ها ارزش قائل باشید.

معیار سنجش کارمندان را براساس سود مالی که برای سازمانتان دارند، قرار ندهید. کارمندان را قضاوت نکنید و فقط به آن‌ها به دید یک فرد ارزشمند نگاه کنید که حاضر شده با شما همکاری کند و در جهت پیشرفت و رشد سازمانتان با شما همراه باشد. تصمیم به همکاری با شما کافی است تا متوجه شوید چرا نیروی انسانی مهم‌ترین دارایی هر سازمان محسوب می‌شود.

7. برنامه‌های تفریحی بچینید

گاهی اوقات ارتباط با کارمندانتان را به خارج از محیط کار هم بسط بدهید. برنامه‌های تفریحی برای آن‌ها بچینید. حتی گاهی اوقات کار را تعطیل کنید و در محیط سازمان تفریح داشته باشید، برگزاری جشن در مناسبت‌های مختلف مانند تولد کارمندان یا تاریخ تأسیس شرکت از برنامه‌‌هایی است که شادی را در میان اعضای سازمان افزایش می‌‌دهد.

8. بین کارمندان تبعیض قائل نشوید

یکی از رفتارهای سمی در محیط کار این است که مدیر برای گروهی از کارمندان ارزش بیشتری نسبت به دیگران قائل شود. این کار بین کارمندان دو دستگی ایجاد می‌کند و باعث ایجاد هزاران حاشیه در محیط کار می‌شود! یکی از عوارض تبعیض میان کارمندان هم کاهش تعلق سازمانی است که نتایجی مثل دلسردی از محیط کار، کاهش عملکرد و حتی ترک سازمان به دنبال دارد.

کلام آخر
تعلق سازمانی زمانی ایجاد می‌شود که کارمندان متوجه شوند برای سازمان و مدیر اهمیت دارند. برای ایجاد این احساس در سازمان خود به کارمندانتان به چیزی بیشتر از ماشین پولسازی و ربات‌هایی که برای شما کار می‌کنند،‌ نگاه کنید. آن‌ها اعضای خانواده شما در محیط کار هستند، پس باید به آن‌ها بها بدهید، برایشان زمان صرف کنید و به رشد و پیشرفتشان توجه داشته باشید. در این صورت تعلق سازمانی ایجاد می‌شود که یک بستر برد-برد برای کارمند و کارفرماست.
در آکادمی دکامی تمام مهارت‌های مورد نیاز برای مدیریت کاربردی آموزش داده می‌شود. با آموزش‌های این آکادمی یاد می‌گیرد چطور در عین اقتدار و مدیریت اصولی،‌ با کارمندانتان ارتباطی صمیمانه داشته باشید و محیط کاری سالم ایجاد کنید.