پروداکت منیجر کیست؟ حقوق مدیر محصول + شرح وظایف و…

یک کسب و کار زمانی سودآور است که محصولاتش با قیمت مناسب به فروش برود. محصولات زمانی به فروش می‌روند که نیاز مشتریان را برآورده کنند و قیمت زیادی نداشته باشد. پروداکت منیجر مسئول برآورده کردن این دو شرط است؛ یعنی باید محصولی متناسب با نیاز مشتری ارائه بدهد که در حجم بالا به فروش می‌رود و آن را به گونه‌ای توسعه بدهد که برای کسب و کار هم سودآور باشد.

مدیریت محصول به انگلیسی (Product manager) ترجمه می‌شود و یکی از پیچیده‌ترین شاخه‌های مدیریت است. وظایف و شرح شغل این موقعیت باعث شده بسیاری از کارشناسان از آن به عنوان «مدیرعامل کوچک» یاد کنند. در این مقاله قصد داریم توضیحاتی کاربردی درباره این مهارت ارائه بدهیم، وظایف و مهارت‌های مورد نیاز برای آن را مشخص کنیم و درباره اهمیت حضور مدیران محصول در سازمان حرف بزنیم. بعد از مطالعه این مقاله به درک درستی از این موقعیت شغلی خواهید رسید و پاسخ پرسش‌هایی که در این زمینه دارید را دریافت خواهید کرد.

پروداکت منیجر کیست؟

هر محصولی را یک تیم تخصصی تولید می‌کند و کاربران آن را می‌خرند. تیم تولیدکننده استانداردهایی را برای محصول در نظر می‌گیرد و آن را مطابق با همان استانداردها تولید می‌کند. مشتری هم انتظاراتی دارد و در صورتی محصول را می‌خرد که ویژگی‌های آن با انتظاراتش مطابقت داشته باشد. بدیهی است که برای فروش موفق و رضایت کاربران، استانداردهای تولیدکنندگان باید با انتظارات مشتری هماهنگ شود. بر این اساس می‌توان تشخیص داد که پروداکت منیجر کیست؛ او همان فردی است که این هماهنگی را ایجاد می‌کند.

فردی که مدیریت محصولات یک کارخانه را برعهده دارد، با بخش‌های مختلفی در ارتباط است. او اطلاعاتی که از بخش بازاریابی و پشتیبانی درباره مشتریان و نظراتشان به دست می‌آورد را به توسعه‌دهندگان انتقال می‌دهد. همچنین برای اضافه کردن فاکتورهای مورد انتظار مشتریان به محصول برنامه‌ریزی می‌کند. برای پاسخ ساده‌تر به سوال «پروداکت منیجر کیست؟»، می‌توانیم بگوییم او مترجم بین صاحبان کسب و کار، مشتریان و توسعه‌دهندگان محصول است.

مدیریت محصول شامل فرایند برنامه‌ریزی برای توسعه یک محصول تازه یا بروزرسانی یک محصول و اضافه کردن ویژگی‌های جدید به آن با توجه به ترندها و شرایط حاکم بر بازار است. کسی که این فرایند را انجام می‌دهد، باید برنامه‌ریزی استراتژیکی برای مراحل مختلف تولید یک محصول داشته باشد. در برخی موارد هم لازم است پیش از وارد شدن به فاز اجرای نهایی، تست با پروتوتایپ (نمونه اولیه) انجام شود. در نهایت بعد از بررسی نتایج تست، تغییرات لازم ایجاد می‌شود و در نهایت محصول به فاز تولید انبوه می‌رسد. ما در مقاله ای دیگر به آموزش معرفی محصول جدید به بازار پرداخته ایم.

شاخه‌های مختلف پروداکت منیجر

مدیریت محصول که یکی از انواع مدیریت می باشد، خود انواع مختلفی دارد و می‌تواند شرح وظایف متنوعی را در بر بگیرد. هر سازمان باید با توجه به محصولی که تولید می‌‌کند، سیاست‌ها، استراتژی‌ها و شرایط سازمان، شرح شغل منحصر به فردی برای مدیریت محصول بنویسد. در ادامه به چند شاخه از مدیریت محصول اشاره می‌کنیم و توضیحاتی درباره آن‌ها ارائه خواهیم داد. 

1) پروداکت منیجر نرم افزار

درصد زیادی از محصولاتی که امروزه در بازار عرضه می‌شوند، دیجیتال هستند و نرم‌افزارها یکی از گسترده‌ترین محصولات دیجیتالی هستند که در بازار کنونی عرضه می‌شوند. بعضی از سازمان‌های توسعه‌دهنده نرم‌افزار به صورت B2B (بیزینس به بیزینس) کار می‌کنند و بعضی دیگر B2C (بیزینس به مشتری) هستند. رفتار و وظایف مدیر محصول نرم افزار در هرکدام از این سازمان‌ها باید متفاوت باشد.

این فرد باید با کدنویسی آشنایی داشته باشد تا بتواند برای تولید محصول جدید یا بروزرسانی نرم‌افزارهای موجود برنامه‌ریزی کند. همچنین با تسلط بر دانش کد نویسی می‌تواند با مشتریان مذاکره کند، منظور آن‌ها را بفهمد و تغییرات مورد نظر را اعمال کند.

2) پروداکت منیجر دوره

دوره‌های آموزشی در حوزه‌های مختلف هم از دیگر محصولات دیجیتال متداول در دنیای امروز هستند. بسیاری از مدرسان، به خصوص افرادی که هنوز به شهرت نرسیده‌اند و دوره‌هایشان فروش بالایی ندارد، خودشان محصولاتشان را مدیریت می‌‌کنند. اما افرادی که قصد دارند دوره‌‌های حرفه‌ای برگزار کنند،‌ حتما از مدیر محصول دوره کمک می‌گیرند تا با استراتژی درست و با توجه به نیاز دانشجویان دوره‌ها را تدوین کنند. تناسب اطلاعات ارائه شده با نیاز دانشجویان به محبوبیت بیشتر مدرس و دوره منتهی می‌شود و افزایش فروش را به دنبال دارد.

3) پروداکت منیجر فنی

مدیر محصول فنی یک شاخه گسترده است؛ از ماشین‌آلات صنعتی تا برنامه‌‌های تخصصی را می‌توان به عنوان محصولات فنی در نظر گرفت. نکته مهمی که درباره مدیریت محصول فنی وجود دارد، لزوم تسلط بر مهارت‌های مرتبط با محصول است. با توجه به وظایف مدیر محصول نرم افزار، این پوزیشن هم می‌تواند یک زیرمجموعه از پروداکت منیجر فنی باشد. با توجه توضیحاتی که درباره مدیریت محصول نرم افزار دادیم، می‌توانید مهارت‌های مورد نیاز و ویژگی‌های مدیر محصول فنی در سایر حوزه‌ها را هم درک کنید.

چرا مشتریان، توسعه‌دهندگان محصول و بازاریابان به یک واسطه نیاز دارند؟

بسیاری از سازمان‌ها تصور می‌کنند به مدیریت محصول در سازمانشان نیاز ندارند و سایر اعضای سازمان می‌توانند وظایف این موقعیت شغلی را انجام بدهند. سازمان‌های کوچک با تعداد محصولات محدود ممکن است بتوانند کارهایشان را بدون این موقعیت شغلی پیش ببرند، اما سازمان‌های بزرگ بدون پروداکت منیجر دچار مشکل می‌شوند. بدون این موقعیت شغلی مشکلات مختلفی پیش می‌آید؛ مثلا ممکن است محصول تولیدی با نیاز مشتری مطابقت نداشته باشد یا کارفرما بودجه مورد نیاز برای تولید محصول جدید را در اختیار تیم توسعه‌دهنده قرار ندهد. هرکدام از طرفین این مسائل هم دلایل موجهی برای اقدامات و رفتارهایشان را دارند، بنابراین اگر واسطه‌ای بین آن‌ها حضور نداشته باشد، احتمالا مذاکره آن‌ها به بحث و مشاجره ختم می‌شود و در نهایت مشکل حل نخواهد شد.

بیایید علت نیاز سازمان‌ها به مدیریت محصول را کمی دقیق‌تر بررسی کنیم. سه گروه از افراد با محصولات یک برند ارتباط دارند؛ مشتریان، توسعه‌دهندگان محصول و کارفرماها. مشتری دوست دارد نیازش را با کم‌ترین هزینه برآورده کند و محصولی که می‌خرد، صد درصد با آنچه انتظار دارد، مطابقت داشته باشد. او همچنین انتظار دارد کالا یا خدمات مورد نظرش را با بهترین کیفیت دریافت کند، حتی اگر هزینه کمی برایش پرداخته باشد.

کارفرما به دنبال کسب بیشترین سود است؛ در نتیجه می‌خواهد محصولش را با بالاترین قیمت بفروشد و هزینه اولیه را به پایین‌ترین سطح ممکن برساند، حتی اگر کیفیت محصول کاهش پیدا کند. او ممکن است برای دستیابی به این هدف، تیم‌ توسعه‌دهنده محصول را هم تحت فشار قرار بدهد.

همانطور که متوجه شدید، بین مشتری و کارفرما نوعی تضاد منافع وجود دارد. پروداکت منیجر وظیفه ایجاد تعادل بین این دو گروه را برعهده می‌گیرد. یعنی در نهایت مشتریان به بعضی از انتظاراتشان می‌رسند و بعضی از انتظارات کارفرما هم برآورده می‌شود، در نتیجه هر دو گروه به رضایت نسبی خواهند رسید.

نقش پروداکت منیجر در موفقیت سازمان‌ها

حرکت در یک مسیر مستقیم و تولید همیشگی یک محصول، عامل صد درصدی شکست یک تولیدکننده است. به عنوان مثال درحال حاضر دیگر کسی از دستگاه رادیوی جیبی استفاده نمی‌کند. تصور کنید کارخانه‌هایی که قبلا این محصول را تولید می‌کردند، هنوز هم به تولید آن ادامه می‌دادند؛ آیا نتیجه‌ای جز شکست در انتظارشان بود؟

هر محصول برای مدت مشخصی در بازار کاربرد دارد؛ بعضی از محصولات بروزرسانی می‌شوند و بعضی دیگر به طور کلی از بازار خارج و با نمونه‌های جدیدتر جایگزین می‌شوند. در نهایت کارخانه‌هایی که می‌توانند با این تغییرات همگام شوند، پیروز میدان خواهند بود.

در مثال دستگاه رادیوی جیبی، کارخانه‌ها به دو دسته تقسیم شدند. دسته اول کارخانه‌هایی بودند که بخاطر از بین رفتن نیاز به محصولشان، از بازار حذف شدند. گروه دوم هم کارخانه‌هایی بودند که مدیران محصول حرفه‌ای داشتند؛ این افراد با شناسایی نیاز بازار برای تولید دستگاه‌های جدیدتری مانند پخش‌کننده‌های صوتی، تلویزیون و… اقدام کردند. در نتیجه در بازار باقی ماندند و حتی از قبل هم موفق‌تر شدند. تاکنون برندهای بسیاری مثل اپل، مک دونالد و سونی با شناسایی نیاز بازار در زمان درست، توانسته‌اند بحران‌هایشان را مدیریت کنند و پرقدرت به بازار برگردند.

شرح وظایف پروداکت منیجر

مدیر محصول در سازمان وظایف مختلفی برعهده دارد. شرح وظایف مدیر محصول آنقدر گسترده است که گاهی اوقات یک نفر و تیمش از عهده اجرای آن برای تمام محصولات برنمی‌آیند؛ به همین دلیل سازمان برای هر گروه محصولی که دارد، یک مدیر محصول استخدام می‌کند و تیم مجزایی در اختیار هر مدیر قرار می‌دهد. سازمان‌های مختلف شرح وظایف مدیر محصول را با توجه به نیازهایشان می‌نویسند. در ادامه به کلیدی‌ترین وظایفی که در شرح شغل این موقعیت وجود دارد و بین کارخانه‌ها و سازمان‌های گوناگون مشترک است، اشاره می‌کنیم.

•  انتقال نیاز مشتریان به توسعه‌دهندگان محصول
• شفاف‌سازی چرایی تولید محصولات سازمان
• تعیین ویژگی‌هایی که در بروزرسانی‌ها باید به محصول اضافه شود
• ایده‌پردازی و ارائه پیشنهادهای تازه برای تولید محصولات جدید
• پاسخگویی به نظرات و انتقادات مشتریان
• نوشتن صورت جلسات مربوط به تست محصولات
• جمع‌آوری اطلاعات درباره نیازهای مشتریان، بازخورد آن‌ها درباره محصولات و ویژگی‌های مثبت و منفی محصولات
• پیدا کردن ترندهای بازار و محصولاتی که فروش بیشتری دارند
• مقایسه محصول تولیدی با محصولات رقبا
• برگزاری جلسه با مدیران ارشد سازمان و ارائه گزارش‌های روند تولید محصولات به آن‌ها
• برنامه‌ریزی برای توسعه محصولات تازه
• پیگیری میزان موفقیت محصولات جدید برند بعد از عرضه به بازار
• برنامه‌ریزی و ایجاد چشم‌انداز برای آینده محصولات
• نظارت بر فرایند سفر مشتری برای استفاده از محصولات و بهینه‌سازی رابط کاربری
• ایجاد ارتباط بین تیم‌های مختلفی که با مشتری و محصول سروکار دارند
• تحلیل داده‌های دریافتی، دسته‌بندی و منظم کردن آن‌ها
• سندنگاری داده‌های تحلیل شده و ذخیره آن‌ها در بایگانی
• شناسایی فرصت‌های بازار برای توسعه و پیشرفت محصولات
• مدیریت فرایند جایگزینی محصولات جدید با محصولات قدیمی
• شرکت در رویدادها و معرفی کردن محصول به کاربران (این کار به مهارت سخنرانی و مذاکره نیاز دارد)

ویژگی‌های مدیر محصول موفق چیست؟

مدیران محصول موفق بسیار نادر هستند. آن‌ها می‌توانند چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای برای یک محصول ایجاد کنند و تمام آنچه در قسمت‌های قبل به عنوان وظیفه این موقعیت شغلی بیان کردیم را انجام بدهند. این افراد حتی می‌توانند روی بازار تأثیر بگذارند و به مشتریان نشان بدهند می‌توانند چه نیازهایی داشته باشند! استیو جابز را بخاطر بیاورید، او کسی بود که دنیا را به سمت سبک جدیدی از تلفن‌های همراه هدایت کرد و توانست قوی‌ترین رقبایش را پشت سر بگذارد. او یک مدیر محصول حرفه‌ای بود.

بعضی از ویژگی‌های مورد نیاز برای مدیریت محصول ذاتی و بعضی دیگر اکتسابی هستند. در ادامه لیستی از ویژگی‌های مورد نیاز برای فعالیت در این پوزیشن شغلی را ارائه می‌دهیم.

ویژگی‌های مورد نیاز برای موفقیت در این موقعیت شغلی

• پتانسیل انجام چندکار به صورت همزمان
• دقت بالا و مهارت توجه به جزئیات
• توانایی مدیریت
• فن بیان قوی و توانمندی مذاکره
• توانایی برقراری ارتباطات موثر
• صبر و پشتکار زیاد
• نظم
• همدلی
• مدیریت بحران
• توانایی قضاوت عادلانه
• قدرت تصمیم‌گیری سریع حتی در شرایط پیچیده
• قابل اعتماد
• قدرت درک زیاد

ما در این مقاله توضیحاتی درباره ویژگی‌های مدیریت محصول، وظایف و چالش‌های این شغل ارائه دادیم. کاندیداهای مناسب برای مدیریت محصول افرادی هستند که بعد از شناختن این موقعیت شغلی، همچنان برای یادگیری و انجام آن اشتیاق داشته باشند و برای دستیابی به مدارج بالا در این حوزه تلاش کنند.

چطور به یک مدیر محصول تبدیل شویم؟

مدیریت محصول یکی از پیچیده‌ترین و شیرین‌ترین شاخه‌های مدیریت است. مدیران محصول سازمان‌های بزرگ درآمدهای زیادی دارند؛ این موضوع افراد بسیاری را برای ورود به این شغل ترغیب می‌کند. اما باید به مسیری که این افراد طی کرده‌اند هم توجه داشت. در بازار کار این رشته، فقط مدیران محصول حرفه‌ای می‌توانند به درآمدهای خوب برسند، زیرا فقط آن‌ها می‌توانند با مدیریت تولید محصولات، سودهای کلان برای سازمانشان ایجاد کنند و خودشان هم از سفره‌ای که پهن کرده‌اند، بهره ببرند.

در دانشگاه‌‌های ایران رشته منحصر به فردی تحت عنوان «مدیریت محصول» وجود ندارد؛ فعالان این حوزه معمولا از رشته‌های مدیریتی و بازرگانی فارغ‌التحصیل شده‌‌اند. البته دوره‌های مختلفی برای آموزش این شاخه از مدیریت ارائه شده است. علاقمندان با شرکت در این دوره می‌توانند اطلاعات مورد نیاز برای مدیریت محصول را به دست آورند.

در این موقعیت شغلی، دانش و تجربه بیشتر از هرچیز دیگری اهمیت دارد. افرادی که با بازار و مشتریان سروکار داشته‌اند، می‌توانند نیاز آن‌ها را شناسایی کنند و با توجه به این نیازها، محصولی را توسعه بدهند، مدیران موفقی خواهند بود. برای کسب تجربه می‌توانید بعد از مدتی یادگیری اطلاعات و مهارت‌های مورد نیاز، به عنوان کارآموز یا مدیر محصول جونیور مشغول به کار شوید. در نهایت می‌توانید بعد از کسب تجربه، به عنوان مدیر اصلی محصول در سازمانی با جایگاه خوب فعالیت کنید.

مهارت‌های مورد نیاز برای مدیریت محصول

تا این بخش از مقاله، بسیاری از توضیحاتی که درباره مدیریت محصول وجود داشت را ارائه دادیم. بنابراین احتمالا تا حد زیادی می‌دانید این شغل چیست و برای انجام وظایف آن به چه مهارت‌هایی نیاز خواهید داشت. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید، سطح تسلط بر مهارت‌هاست؛ بعضی از مهارت‌ها مثل مدیریت یا ارتباط‌سازی مواردی هستند که باید به صورت کامل روی آن‌ها تسلط داشته باشید تا بتوانید در شغل خود موفق عمل کنید. مهارت‌هایی هم هستند که صرفا باید با آن‌ها آشنا باشید، به عنوان مثال حسابداری و دانش اقتصادی، جزو نیازهای اساسی مدیریت محصول نیستند و آشنایی با اصول و نکات کاربردی آن‌ها برای مدیران محصول کفایت می‌کند.

1) مدیریت

تیم مدیران محصول معمولا شامل اعضای تیم‌های مختلف سازمان است و احتمالا در بازه‌های زمانی مختلف تغییر می‌کند. این افراد در سازمان شناور هستند و با افراد مختلف کار می‌کنند. همانطور که پیش از این گفتیم، مدیران محصول یک واسطه در سازمان هستند، به همین دلیل ممکن است در جلسات تیم‌های مختلف حضور داشته باشند یا حتی خودشان جلساتی برای تیم‌ها و سرپرستانشان ترتیب بدهند. آن‌ها پل ارتباطی بین سرپرستان تیم‌ها با یکدیگر و تیم‌ها با مدیران ارشد هستند.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های مدیریتی که یک مدیر محصول باید بر آن تسلط داشته باشد، مهارت تفویض اختیار است. مسئولیت‌ها و وظایف پوزیشن شغلی مدیریت محصول بسیار زیاد است. حتی استخدام چند نفر هم مشکل تعدد وظایف را حل نمی‌کند، زیرا فرایند توسعه و چیدن استراتژی باید برای همه محصولات طی شود.

مدیران محصول باید بتوانند بخشی از کارهایشان را به سایر اعضای سازمان واگذار کنند. آن‌ها باید بر فرایند انجام کارها نظارت داشته باشند. مثلا جمع‌آوری اطلاعات و بررسی رضایت مشتریان را می‌توان به تیم پشتیبانی و بازاریابی سپرد، اما هدایت و مدیریت افرادی که این مسئولیت را انجام می‌دهند، برعهده خود مدیر محصول است.

2) ارتباط‌سازی

مدیر محصول در سازمان تقریبا با همه افراد سازمان ارتباط دارد. او باید اعتماد این افراد را جلب کند و به عنوان عضوی در تیم سازمانی شناخته شود. کار تیمی و توانایی مدیریت آن یکی از مهم‌ترین نیازهای مدیران محصول است.

بخشی از ارتباطات مدیر محصول هم به خارج از سازمان برمی‌گردد، مثلا ممکن است نیاز باشد با مشتریان، شرکای تجاری یا سرمایه‌گذاران صحبت کند. او باید مهارت‌ برقراری ارتباط موثر را داشته باشد. فن بیان قوی و قدرت مذاکره و جلب اعتماد مخاطب هم جزو مهارت‌هایی است که به برقراری ارتباط سازنده کمک می‌کند.

3) مهارت‌های تخصصی مربوط به محصولات

در قسمت‌های ابتدایی مقاله گفتیم که مدیریت محصول شاخه‌های مختلفی دارد. مدیران محصول برای شناخت نیاز مشتریان، باید با زبان آن‌ها آشنا باشند و به ویژگی‌های محصولاتشان هم اشراف کامل داشته باشند. به عنوان مثال مدیر یک محصول مانند ماشین‌آلات صنعتی باید بداند مشتری به چه چیزی نیاز دارد، ماشینی که اکنون خریده،‌ تا چه اندازه نیازش را برآورده می‌کند و چطور می‌تواند در ضمن حفظ منافع سازمان،‌ ماشین را بهینه‌سازی کند تا بیشتر از قبل رضایت مشتری را به دست آورد.

4) مهارت‌های جمع‌آوری اطلاعات، پردازش و تحلیل آن‌ها

مدیر محصول نمی‌تواند یک به یک با مشتریان مذاکره کند، او باید با استفاده از اطلاعات، نیاز آن‌ها را درک کند. مثلا با توجه به رفتاری که کاربران در سایت نشان می‌دهند یا نظراتی که درباره محصول ثبت می‌کنند، می‌تواند داده‌های مورد نیازش را به دست آورد. حجم این داده‌ها بسیار زیاد است، پس این فرد ابتدا باید داده‌های کاربردی را استخراج، مدیریت و تحلیل کند تا بتواند نتیجه مورد نظرش را به دست آورد.

مدیر محصول همچنین باید گزارشی از اطلاعاتی که پردازش کرده را در اختیار مدیران ارشد و تیم‌های مرتبط مانند تیم توسعه محصول قرار بدهد و در صورت نیاز، داده‌ها را برایشان تفسیر و ترجمه کند.

5) بازاریابی و فروش

مدیران محصول باید اصول بازاریابی و فروش را بدانند. یک مشتری زمانی کالا یا خدماتی را می‌خرد که احساس کند به آن نیاز دارد، در موقعیت درست خرید قرار بگیرد و به اینکه محصول ارزش هزینه پرداختی را دارد، باور داشته باشد. بخشی از این فرایند به کیفیت محصول برمی‌گردد و بخشی از آن به نحوه بازاریابی و ایجاد احساس نیاز در مشتری مرتبط است. پس مدیران محصول باید اطلاعاتی درباره بخش دوم هم داشته باشند تا در برنامه‌ریزی‌ها و استراتژی‌هایشان از آن استفاده کنند.

6) رابط و تجربه کاربری

مشتریان از بین دو محصول یکسان، موردی را می‌خرند که تجربه کاربری بهتری برایشان ایجاد کند. تجربه کاربری خوب، احساس آن‌ها را درگیر می‌کند و می‌تواند آن‌ها را به مشتریان وفادار برند تبدیل کند. ایجاد بهترین تجربه کاربری، وظیفه یک تیم است و مدیر محصول هم یکی از اعضای این تیم محسوب می‌شود. این تیم باید با دقت بالایی کار کنند و به تمام جزئیات توجه داشته باشند. مثلا ممکن است یک مشتری از طعم دو برند کنسرو ماهی تن راضی باشد، اما هنگام خرید، کنسروی را انتخاب می‌کند که درباز کن دارد و راحت‌تر می‌تواند آن را باز کند.

7) اقتصاد

گفتیم که مدیران محصول باید بین منافع مشتریان و صاحبان کسب و کار تعادل ایجاد کنند. آن‌ها هنگام برنامه‌ریزی برای یک محصول باید به نکات اقتصادی مختلفی که در ادامه بیان می‌‌کنیم توجه داشته باشند:

• هزینه مواد اولیه مورد نیاز چقدر است و چطور می‌توان بدون کاهش کیفیت کار، در این هزینه صرفه‌جویی کرد؟
• میزان سرمایه مورد نیاز برای توسعه محصول مورد نظر چقدر است و چه مدت طول می‌کشد این سرمایه برگردد؟
• چه فاکتورهایی روی قیمت تمام شده محصول تأثیر دارند و در نهایت این قیمت چقدر خواهد بود؟
• آیا قیمت مصرف‌کننده این محصول سود کافی دارد؟
• قیمت تمام شده محصول ما چقدر با رقبا تفاوت دارد و آیا قیمت می‌تواند یک مزیت رقابتی برای ما باشد؟

برای مدیریت محصول نیازی نیست یک اقتصاددان باشید، شما باید با کمی حساب و کتاب و اطلاع از قیمت‌های موجود در بازار می‌توانند سوالات مالی استراتژی توسعه محصول را پاسخ بدهند. پیشنهاد میکنیم در این رابطه محتوای استراتژی های قیمت گذاری را مطالعه کنید.

منابع یادگیری مدیریت محصول چیست؟

اکثر مهارت‌هایی که در قسمت قبل نام بردیم، دوره‌های آموزشی مختلفی دارند که توسط موسسات معتبر ارائه می‌شود. مشکل اینجاست که اگر مدیر محصول بخواهد همه این دوره‌ها را بگذراند، باید زمان زیادی صرف کند، در حالی که نیازی به آن ندارد. به عنوان مثال مدیران محصول نیازی ندارند به یک متخصص تجربه کاربری یا طراح رابط کاربری تبدیل شوند و فقط باید اصول این کار را بدانند. در نتیجه شرکت در دوره‌های تجربه کاربری، برایشان کاربردی نیست.

مدیران محصول باید تصمیم بگیرند که برای کدام مهارت‌ها به دوره‌ نیاز دارند، کدام یک را می‌توانند با آموزش‌های عمومی در اینترنت یاد بگیرند. دسته سوم مهارت‌ها هم مواردی هستند که باید به صورت عملی آموخته شوند، به عنوان مثال تفویض اختیار یک مهارت مدیریتی است که باید به صورت کاربردی آموخته شود و با کسب تجربه به یک توانمندی در فرد تبدیل شود. انتخاب بهترین منابع آموزشی به شما و تصمیماتتان بستگی دارد. البته برای تصمیم‌گیری بهتر می‌توانید از اساتید و افراد باتجربه در این زمینه کمک بگیرید.

مهم‌ترین ابزارهای مدیریت محصول

این دسته از مدیران باید برای تولید یک محصول برنامه‌ریزی استراتژیک انجام دهند، آن را به کمک سایر اعضای سازمان طراحی کنند و اطلاعات را جمع‌آوری و تجزیه تحلیل کنند. آن‌ها برای طی کردن هرکدام از این مراحل به ابزارهای خاصی نیاز دارند.

برای برنامه‌ریزی استراتژیک می‌توان از کاغذ یا تابلوی وایت برد استفاده کرد، اما استفاده از ابزارهای مدیریت محصول دیجیتال امکان ذخیره راحت‌تر داده‌ها را فراهم می‌کند. ابزارهای متنوع ایرانی و خارجی برای این کار وجود دارد؛ بعضی از قابلیت‌های این ابزارها رایگان است و بعضی از آن‌ها به خرید اشتراک نیاز دارد. Notion، ترلو، تسکولو، میزیتو و BMS چند مورد از کاربردی‌ترین ابزارهای مدیریت محصول هستند که برای برنامه‌ریزی و مدیریت به کار می‌روند.

طراحی محصول کار یک نفر نیست و مدیر محصول برای این کار باید از تیم طراح هم کمک بگیرد. طراح تجربه کاربری، طراح سه بعدی، گرافیست و سایر تخصص‌های مرتبط با این حوزه باید برای طراحی محصول همکاری داشته باشند. برای این مرحله باید از ابزارهای طراحی مانند گروه برنامه‌های ادوبی، journey mapping، wire framing و prototyping استفاده کرد.

ابزارهای جمع آوری و تحلیل داده هم تمام ابزارهایی هستند که با استفاده از آن می‌توان ارتباطات با مشتریان را مدیریت کرد. بعضی از نرم‌افزارهایی که با نام اپلیکیشن‌های CRM شناخته می‌شوند. بعضی از ان‌ها هم ابزارهای متداولی مثل گوگل آنالیتیکس است. بعضی از مشتریان هم ابزار مشخصی برای برقراری ارتباط با سازمان ندارند، بنابراین مدیر محصول برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیازش باید از پرسشنامه‌های آنلاین و آفلاین استفاده کند.

چالش‌های شغل مدیریت محصول

بعضی از چالش‌های شغلی مدیریت محصول، آن را به یک موقعیت منحصر به فرد در سازمان‌های مختلف تبدیل کرده است. در ادامه به این چالش‌ها اشاره می‌کنیم.

– مدیریت محصول هیچ روزمرگی ندارد، برنامه یک مدیر محصول در روزهای مختلف متفاوت است. ممکن است یک روز حجم کار بسیار زیاد باشد و یک روز هم هیچ کاری برای انجام دادن نداشته باشد؛ او باید با برنامه‌ریزی درست این موضوع را مدیریت کند.

– فعالیت‌هایی که در راستای مدیریت محصول انجام می‌شود، نتیجه آنی ندارد. فردی که در این موقعیت شغلی کار می‌کند، باید برای دستیابی به نتیجه صبوری کند و پشتکار بالایی برای ادامه دادن داشته باشد.

– سازمان‌ها بدون مدیر محصول هم می‌توانند به فعالیتشان ادامه بدهند. پس این افراد باید دلیلی برای اینکه سازمان به آن‌ها نیاز دارد به مدیر ارشد بدهند و عملکرد خوبی داشته باشند تا بتوانند بقای شغلشان را تضمین کنند.

– مدیران محصول گاهی مجبور می‌شوند برای مدت طولانی به گله‌ها و شکایت‌های مشتریان عصبانی گوش بدهند.

– برای موفقیت در مدیریت محصول باید مهارت‌های بسیار متنوعی داشت. مدیران محصول تقریبا باید سررشته‌ای از کار تمام تیم‌های سازمان داشته باشند.
بعضی از موارد لیست بالا، ممکن است هیجان‌انگیز به نظر برسند، اما وقتی پای عمل به میان می‌آید، متوجه خواهید شد تا چه اندازه سخت هستند. تنها افراد حرفه‌ای که ویژگی‌ها و دانش مناسب برای مدیریت محصول را دارند، می‌توانند از پس این چالش‌ها برآیند.

تفاوت مدیر محصول و مدیر پروژه چیست؟

اگر توجه کرده باشید، ما نظارت بر فرایند تولید محصولات را در دسته وظایف مدیر محصول قرار ندادیم. این کار برعهده مدیر پروژه است. مدیران محصول در سازمان باید با برنامه‌ریزی استراتژیک، تعیین کنند که چه محصولی تولید شود، چرا این محصول باید تولید شود، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد و فرایند تولید آن چطور باید پیش برود. در واقع آن‌ها برنامه‌ای برای تولید تنظیم می‌‌کنند که اجرای آن برعهده خودشان نیست.

مدیران پروژه برنامه تولید محصول را بررسی می‌کنند تا تشخیص بدهند که هربخش از فرایند تولید برعهده کدام فرد یا کدام بخش در سازمان است. سپس وظایف مختلف را بین تیم‌های پروژه تقسیم می‌کنند و بر فرایند انجام پروژه نظارت می‌کنند. او باید مطمئن شود که محصول در موعد مقرر آماده می‌شود و شاخص‌های کلیدی تعیین شده در برنامه را دارد.

البته مدیر محصول، بعد از چیدن استراتژی و دادن برنامه به مدیر پروژه، از فرایند تولید خارج نمی‌شود. او باید بررسی کند که نتیجه نهایی کار تا چه اندازه با برنامه‌های او مطابقت دارد و برای نزدیک شدن به چشم‌انداز نهایی به چه تغییراتی نیاز خواهد داشت. همچنین بعد از ورود به بازار هم باید بررسی‌های لازم درباره رفتار مشتری دربرابر محصول عرضه شده را بررسی کند، بازخورد بگیرد، تحلیل کند و دستور ایجاد تغییر مورد نظر را صادر کند.

در ادامه تفاوت این دو پوزیشن را در جدولی قرار می‌دهیم تا مفهوم را بهتر انتقال بدهیم.

حقوق مدیر محصول چقدر است؟

مدیران محصول را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول مدیران حرفه‌ای هستند که می‌توانند سازمان را با تولید محصولات کاربردی و پرفروش، از فرش به عرش برسانند. دسته دوم مدیران بی‌تجربه‌ای هستند که بودن یا نبودن آن‌ها در سازمان تفاوتی ندارد و فرایندی که برای تولید محصولات در نظر می‌گیرند، هیچ تفاوتی با فرایندی که خود توسعه‌دهندگان در نظر می‌گیرند، ندارد. دسته سوم هم مابین این دو هستند، یعنی نه آنقدر حرفه‌ای‌ هستند که سودهای کلان برای سازمان ایجاد کنند و نه آنقدر بی‌تجربه‌اند که تأثیری در سازمان نداشته باشند.

با توجه به این دسته‌بندی می‌توان متوجه شد که حقوق مدیر محصول با توجه به تخصص، مهارت و سودی که برای سازمان ایجاد می‌کند، فرق دارد. این افراد در بعضی از سازمان‌ها حقوق ثابت و مزایا دریافت می‌کنند، اما در بعضی از مجموعه‌ها، علاوه بر پرداختی ثابت، پورسانت هم می‌گیرند. در نتیجه اگر بتوانند محصولی سودآور توسعه بدهند،‌ خودشان هم دستمزد خوبی به دست می‌آورند.

حقوق مدیر محصول در خارج از ایران هم متفاوت است و به توانمندی فرد و شرکتی که در آن کار می‌کند، بستگی دارد. مدیران حرفه‌ای برندهای بزرگ جزو ثروتمندترین مردمان هستند، اما مدیران معمولی جزو اقشار معمولی جامعه هستند که در حد نیاز درآمد دارند.

نکاتی که مدیران محصول تازه‌کار باید بدانند

تا این بخش از مقاله اطلاعات کلی مورد نیاز درباره مدیریت محصول را ارائه دادیم. در این بخش نکات تکمیلی را ارائه می‌دهیم که به افراد تازه‌کار کمک می‌کند به سمت حرفه‌ای شدن پیش بروند. اگر هم در این زمینه حرفه‌ای هستید، مطالعه این نکات می‌تواند یک یادآوری باشد.

• بدون استراتژی شروع نکنید. ابتدا هدف از توسعه محصول و مسیر توسعه آن را مشخص کنید و سپس به سراغ بسط دادن ایده اولیه و طراحی بروید.
• برای شناخت مشتری‌هایتان زمان صرف کنید. شما زمانی می‌توانید موفق باشید که بتوانید خودتان را جای مشتری بگذارید و تشخیص بدهید که او به چه چیزی نیاز دارد. مهارت همدلی برای این کار، اهمیت بسیاری دارد.
• عضوی از تیم باشید؛ با افرادی که کار می‌کنید، ارتباط برقرار کنید. شما برای موفقیت به یک تیم نیاز دارید، حضور یک تیم همراه به معنی همکاری آن‌ها برای اجرای استراتژی و برنامه‌ها به بهترین شیوه ممکن است.
• نه گفتن را یاد بگیرید. به انتظارات بی‌جای کارفرما، درخواست‌های نامعقول مشتریان و ایده‌های نامناسب تیم توسعه‌دهنده نه بگویید. اگر نه گفتن برایتان سخت است، به آن‌ها بگویید در زمانی دیگر به درخواستشان فکر خواهید کرد. در فرایند مدیریت محصول شما با افراد زیادی سروکار دارید که منافع مختلفی دارند؛ قرار نیست همه آن‌ها را راضی نگه دارید.

کلام آخر

فرایند مدیریت محصول یک کار تیمی است و نمی‌توان آن را حاصل کار یک نفر دانست. البته مدیر محصول در رأس این تیم قرار دارد و به همین دلیل بیشتر از سایرین شناخته می‌شود. مدیران محصول حرفه‌ای یک الماس در سازمان هستند و می‌توانند ارزش غیرقابل اندازه‌گیری برای سازمان داشته باشند. آ‌ن‌ها می‌توانند یک برند را از حذف شدن نجات بدهند یا سازمانشان را به یکی از ارزشمندترین سازمان‌های جهان تبدیل کنند.

در این مقاله توضیحاتی درباره کلیات مدیریت محصول ارائه دادیم، اما این موقعیت شغلی گسترده‌تر از چیزی است که در این مقاله ارائه شد. بسیاری از توضیحات این موقعیت در کلام نمی‌گنجد و جز با تجربه نمی‌توان به آن‌ها دست پیدا کرد. در مرکز مدیریت کاربردی ایران می‌توانید مهارت‌های مدیریتی مورد نیاز برای این پوزیشن شغلی را یاد بگیرید. تسلط بر این مهارت‌ها شما را چند پله از افرادی که تسلطی بر این مهارت‌ها ندارند، جلو می‌اندازد و می‌تواند در پیدا کردن یک موقعیت شغلی مناسب برایتان کاربردی باشد. اگر همچنان پرسشی درباره مدیریت محصول دارید، در بخش کامنت‌ها مطرح کنید. ما در کوتاه‌ترین زمان ممکن پاسخگوی سوالات شما خواهیم بود.