اثر پیگمالیون در مدیریت چیست؟| کاربردهای این اثر در مدیریت

داستان‌ها و افسانه‌ها جزو بهترین منابع برای یادگیری هستند. چون هم شنیدنشان جذاب است و هم درس‌ها را به گونه‌ای روایت می‌کنند که برای همیشه در ذهن می‌نشیند. اثر پیگمالیون در مدیریت نیز مبحث مهمی است که به کمک یک افسانه قدیمی یونانی مطرح شده است. در کنار اثر پیگمالیون، اثر گلم و گالاتیا نیز تعریف می‌شوند.

این اثرها درباره ارتباط بین انتظارات مدیران و عملکرد کارمندان صحبت می‌کنند. در این مقاله ابتدا داستان پیگمالیون را تعریف می‌کنیم. سپس به بررسی سه اثر گلم، گالاتیا و پیگمالیون در مدیریت می‌پردازیم. با مطالعه این مقاله می‌توانید متوجه شوید که کدام بخش‌های سازمان شما از این اثرها تأثیر گرفته‌اند. بنابراین می‌توانید آن‌ها را کنترل کنید. اگر کارمندانتان عملکرد خوبی ندارند، شاید به اثر پیگمالیون ارتباط داشته باشد.

افسانه پیگمالیون، درسی بزرگ برای مدیران

پیگمالیون افسانه‌ای یونانی است که بر اساس آن مجسمه سازی به نام پیگمالیون مجسمه زنی زیبا را می‌سازد. زیبایی مجسمه‌اش به حدی بود که خودش عاشق آن می‌شود. او مجسمه‌اش را نوازش می‌کرد و در آغوش می‌گرفت و با او صحبت می‌کرد. تا اینجا افسانه پیگمالیون به واقعیت نزدیک است و دور از انتظار نیست.

اما مجسمه ساز یونانی به تدریج احساس کرد که از سختی سنگ مجسمه کاسته می‌شود و مجسمه نرم‌تر و نرم‌تر می‌شود. او به کار خود ادامه داد و همچنان با مجسمه راز و نیازهای عاشقانه می‌کرد. در پایان افسانه پیگمالیون، مجسمه به صورت یک انسان در می‌آید و در آغوش مجسمه ساز جای می‌گیرد!

افسانه پیگمالیون نشان می‌دهد که او نه عاشق آن مجسمه بلکه عاشق تصویری که از او در ذهنش ساخته بود، می‌شود. این موضوع باعث ایجاد مبحثی به نام اثر پیگمالیون در مدیریت و سایر حوزه‌های کاری و شخصیتی شد.

نمایشنامه پیگمالیون

جرج برنارد شاو نویسنده ایرلندی بر اساس این افسانه نمایشنامه پیگمالیون را نوشت. در این نمایشنامه یکی از شخصیت‌های داستان، جملات زیبایی را بر زبان می‌آورد:

” تفاوت یک بانو و یک دختر خدمتکار در این نیست که آن‌ها چگونه رفتار می‌کنند، بلکه تفاوت در این است که با آنها چگونه رفتار می‌شود. برای پروفسور، من همیشه یک خدمتکار هستم، چون همیشه با من مثل یک دختر خدمتکار رفتار کرده و می‌کند. اما من می‌دانم برای تو می‌توانم یک بانوی متشخص باشم، چون تو همیشه با من مثل یک بانو رفتار کرده‌ای.”

پیگمالیون به عنوان نمادی از تاثیر انتظار بر واقعیت شناخته شده است.

منظور از اثر پیگمالیون در مدیریت چیست؟

اثر پیگمالیون (Pygmalion effect) یک پدیده روانشناختی است که می‌گوید:

افراد نسبت به سطح انتظارات دیگران از خودشان، واکنش‌های مستقیم نشان می‌دهند و بر مبنای این انتظارات و ذهنیت‌ها، تغییر می‌کنند. این یعنی هنگامی‌که شما از فردی انتظاری دارید، این انتظار شما، در نهایت منجر به توسعه توانمندی‌ در آن فرد می‌شود تا جایی که بتواند آنچه از او انتظار دارید را برآورده سازد.

 اثر پیگمالیون در مدیریت و کسب و کار، در رفتار سازمانی، ارتباط با دیگران، تدریس و زندگی شخصی بسیار کاربرد دارد.

مدیران هنگام ارزیابی عملکرد کارکنان و به خصوص زمانی که آن‌ها عملکرد ضعیفی دارند، باید به مشکل اثر پیگمالیون هم دقت داشته باشند. اگر تاکنون به صورت علمی عملکرد کارمندان را بررسی نکرده‌اید، توصیه می‌کنیم حتما مقاله «ارزیابی عملکرد کارکنان سازمان» را بخوانید.

مثال اثر پیگمالیون در مدرسه

مثلا اگر معلمی ‌براین باور باشد که دانش آموزی کند ذهن است، خود او هم باور می‌کند و واقعاً دیر یاد می‌گیرد. در عین حال عکس این موضوع نیز صادق است. یعنی اگر معلم باور داشته باشد که بچه‌ای توانمند و باهوش است، روی عملکرد بچه به شدت تاثیر می‌گذارد و مطابق انتظار معلم ظاهر می‌شود.

این موضوع  مبنای یک آزمایش قرار گرفت که در آن تست IQ از تعدادی دانش آموز گرفته شد. برخی از دانش آموزان به طور تصادفی انتخاب شدند و به عنوان دانش آموزانی باهوش به معلمانشان معرفی شدند. بعد از اینکه معلمان باور کردند که این دانش آموزشان با هوش هستند، با آنان همانند دانش آموزان باهوش و با استعداد رفتار کردند. این دانش آموزان به طور قابل توجهی در آزمون بعدی نتایج بهتری داشتند. اما بچه‌هایی که بر اساس این آزمایش باهوش بودند و به معلمانشان به عنوان دانش آموزان معمولی گزارش شدند، هیچ پیشرفتی نداشتند.

نتایج مهم اثر پیگمالیون

نتایج این اثر در تمام ابعاد زندگی مشخص است. اما از آنجایی که مبحث ما بحث مدیریت سازمان‌ها و کسب و کارهاست، نتایج اثر پیگمالیون در مدیریت را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

１-      انتظارات یک شخص و مدیر او، نقش مهمی در آینده کاری‌اش ایفا می‌کند.

２-      رفتار فرد بر رفتار افراد دیگر مؤثر است.

３-      رفتار دیگران باعث می‌شود فرد انتظارات جدیدی از خود داشته باشد (مانند مثال دختر خدمتکار یا یا بانو).

４-      افراد تصور می‌کنند رفتار دیگران شاهدی است که نشان می‌دهد تمامی‌انتظاراتشان از خودشان (یا حتی فرد دیگری) درست بوده. مثلا تصور کنید شما فردی را باهوش و توانمند می‌دانید. اگر شخص دیگری نیز چنین تصوری نسبت به آن فرد داشته باشد، شما بیش از پیش به هوش و توانمندی‌های او ایمان می‌آورید!

اثر گالاتیا در مدیریت چیست؟

معمولا در مبحث اثر پیگمالیون در مدیریت، نام دو اثر دیگر نیز آورده می‌شود، گلم و گالاتیا. این دو اثر تکمیل کننده پیگمالیون هستند. همانطور که گفتیم، اثر پیگمالیون در مدیریت می‌گوید که انتظارات ما از دیگران روی رفتار آن‌ها و انتظارت خودشان تأثیر دارد.

اثر گالاتیا در مدیریت می‌گوید که اگر یک مدیر انتظارات زیادی از کارکنان خود داشته باشد، آن‌ها در جهت برآورده کردن این انتظارات تلاش می‌کنند و سطح خود را بالاتر می‌آورند. کارمندانی که به خودشان باور دارند و مورد تشویق مدیران قرار می‌گیرند و توسط آن‌ها حمایت می‌شوند، می‌توانند موفقیت‌های بیشتری کسب کنند.

کاربرد اثر گالاتیا

کاربرد اثر گالاتیا و اثر پیگمالیون در مدیریت بسیار زیاد است. البته برخی از مدیران مرتکب اشتباه نیز می‌شوند. آن‌ها تصور می‌کنند که بدون قید و شرط باید انتظارات بالایی از کارمندانشان داشته باشند تا باعث پیشرفت آن‌ها شوند. این انتظارات در برخی موارد فراتر از سطح توانمندی‌های کارمند است. مثلا از یک کارآموز انتظار دارند مانند یک فرد باتجربه کار کند. در این موارد حتی اگر فرد نهایت تلاش خود را بکند، باز هم نمی‌تواند به آن جایگاه برسد و سرخورده می‌شود.

اشتباه دیگر این است که انتظار مدیران عایده‌ای برای کارمند ندارد. در مثال کارآموز، تصور کنید که مدیر از او انتظار دارد مانند یک نیروی حرفه‌ای کار کند اما دستمزد همان کارآموز را بگیرد!

اثر گلم چیست؟

اثر گلم درباره عکس اثر گالاتیا و پیگمالیون در مدریت صحبت می‌کند و بعد منفی را مورد بررسی قرار می‌دهد.

اثر گلم می‌گوید که هرچه یک مدیر انتظارات کم‌تری از کارمندان خود داشته باشد، بازدهی آن‌ها نیز کاهش پیدا می‌کند. دقیقا مانند همان معلمی که اگر تصور کند شاگردی کودن است، او واقعا تبدیل به یک شاگرد تنبل می‌شود؛ حتی اگر هوش بالایی داشته باشد.

چگونه از اثر گولم دوری کنیم؟

اثر گولم هم در رفتار مدیران مشخص است و هم احساسی است که به صورت ناخودآگاه مشخص می‌شود. برخی از مدیران تصورات منفی که راجع به کارمندان دارند را به زبان نمی‌آورند. حتی نمی‌گویند که انتظاراتشان از آن‌ها پایین است. اما کارمندان این موضوع را احساس می‌کنند و حتی اگر خودشان هم نخواهند، روی عملکردشان به صورت ناخودآگاه تأثیر خواهد داشت. برای حل این مشکل راهکارهایی وجود دارد که در ادامه ارائه داده‌ایم.

• هنگام استخدام سعی کنید به سراغ افرادی بروید که می‌دانید توانمند هستند. تصورات شما راجع به افراد اهمیت بسیاری دارد.
• انتظارات خود را یک سطح بالاتر از توانمندی‌های معمول کارمندان نگه دارید.
• در صورتی که کارمندی نتوانست انتظارات شما را برآورده کند، به جای پایین آوردن انتظارات، علت را جویا شوید. در اکثر موارد برآورده نشدن انتظارات مدیر به دلیل عدم توانمندی افراد نیست. آن‌ها تنها مشکلاتی دارند که نمی‌دانند چگونه باید حلشان کنند.

استفاده از اثر گالاتیا و اثر پیگمالیون و اثر گلم در مدیریت

بر اساس اثر پیگمالیون مدیران باید بدانند که موفقیت و رشد کارمندان فقط به شرایط کار و توانمندی‌ها و صلاحیت فرد بستگی ندارد. لذا بر این اساس مدیران باید همیشه کارمندانشان را باور داشته باشند. همچنین باید انتظارات خود را کمی بیشتر از سطح توانمندی‌های معمول فرد قرار دهند. چرا که در این صورت، کارمندان این باور را می‌پذیرند و سعی می‌کنند بهترین مهارت‌ها و توانایی‌هایشان را نشان دهند تا انتظارات مدیر برآورده شود.

انتظارات بالای مدیر به انتظارات بالا در کارمند منجر می‌شود. انتظارات بالا در کارمند باعث می‌شود که او تلاش بیشتری داشته باشد. این تلاش زیاد، منجر به عملکرد بهتر می‌شود و به دنبال آن انتظارات مدیر برآورده خواهد شد. این زنجیره در راستای رشد ادامه خواهد داشت.

بر همین اساس باید گفت روشی که مدیران برای مدیریت کارکنان خود استفاده می‌کنند، تابعی از انتظار و برداشت آن‌ها از توانمندی‌های کارکنانشان است. هنگامی‌که یک مدیر به اشتباه فکر می‌کند کارمندش ناتوان است، به عزت نفس کارمند و تصویر ذهنی او از خودش آسیب می‌رساند. در نهایت کارمند قطعا همانی می‌شود که مدیر انتظار دارد.

جمع بندی؛ اثر پیگمالیون در مدیریت شمشیر دو لبه است

اثر پیگمالیون می‌تواند سازمان شما را به اوج برساند. با تشویق و افزایش انتظارات از کارمندان و پاداش دادن به آن‌ها، کارمندانی با انگیزه خواهید داشت که همیشه برای پیشرفت سازمان تلاش می‌کنند. اما در مقابل اگر سطح انتظارات شما پایین باشد، کارمندان بی‌انگیزه می‌شوند و تنها برای حقوق آخر ماه کار می‌کنند. آن‌ها هیچ دلیلی برای تلاش بیشتر و پیشرفت ندارند. این موضوع باعث می‌شود در بهترین حالت سازمان در جای خود باقی بماند.